De Walvishaaien in Oslob

Tijdens onze recente trip naar de Filipijnen zijn we uitgenodigd om de beroemde, maar omstreden walvishaaien van Oslob te bezoeken. In het verleden hebben we veel negatieve verhalen gehoord over deze ervaring, dus twijfelden eerst of we in moesten gaan op de uitnodiging. We praatten met het team van Magic Island Dive Resort over wat ons te wachten stond. Ze vertelden dat ze deze trip tot een paar jaar geleden zelf geboycot hebben, vanwege slechte ervaringen. Toen er strengere regels en restricties kwamen, heeft Magic Island besloten deze trip weer te organiseren voor hun duikers. Deze deskundige lokale kennis stelde ons gerusten, dus pakten we onze camera’s in en vertrokken.

Dus, wat gebeurt er in Oslob? Al vele jaren (sommigen zeggen meer dan 100 jaar), lang voordat het een toeristische attractie werd, voeden vissers walvishaaien die hun boot naderden. Dit doen ze om de dieren weg te houden van de netten en om te zorgen dat ze geen schade aanrichten als ze kleine visjes en garnalen door de kleine gaten heen proberen te zuigen. Nog niet zo lang geleden, toen mensen hoorden dat je zó dichtbij de magnifieke haai kon komen, begon deze uitvoering toeristen te trekken. Nu maken de vissers en het dorp hun broodwinning door kaarten te verkopen om men de walvishaaien te laten zien. Duizenden toeristen trekken naar Oslob om de kans te krijgen om te zwemmen met de grootste vis in de oceaan.

We hadden geregeld om te beginnen met een duik. Magic Island is een erkend duikresort dat duiken mag organiseren in Oslob – er zijn slecht een handvol organisaties die dit mogen doen. Motorische boten zijn niet toegestaan, dus maakten we ons klaar voor de shore dive en zwommen naar de hoofdattractie.
Al snel verwonderden we ons over de walvishaaien boven ons. Onze gids telde er 12 – het waren meestal kleine tot middelgrote jonge exemplaren. Soms zwommen de walvishaaien dieper en kwamen ze ons inspecteren voordat ze terugkeerden naar de oppervlakte. Onze groep van vijf duikers en twee gidsen waren de enige duikers in het water en we hadden een uur om onderwater door te brengen (een van de regels van het duiken hier). Van onderaf krijg je een heel ander kijk op deze belevenis en we waren verbaasd dat er zo weinig mensen in het water waren met deze vriendelijke reuzen.

Om echt te zien waar deze ervaring over ging, wilden we ook graag snorkelen met de walvishaaien – wat de meeste mensen hier komen doen. Op het eerste gezicht leek het te druk en waren we bezorgd over wat we hier zouden tegenkomen. We stapten in de boot en werden naar de voedplaats gepeddeld. Je krijgt maar 30 minuten de tijd, dus waren we klaar om het water in te gaan zodra ons bootje gepositioneerd was. Het aantal bootjes en voeders op het water, correspondeerden met het aantal haaien in de baai die dag. Er waren 12 walvishaaien en er leken ook 12 toeristenbootjes te zijn, dus mogelijk zo’n 100 mensen elk half uur (vanaf zonsopgang tot lunchtijd).

Het was verbazingwekkend om te zien hoeveel mensen er in het bootje bleven zitten, of in het water waren terwijl ze zich vasthielden aan de boot – er waren dus maar een paar mensen in de ‘open zee’. Dit maakte het een stuk leukere ervaring dan we verwachtten. We kregen strenge instructies mee: geen flitsen of zaklampen en geen zonnebrandcrème. Bovendien werd ons verteld dat als we te dichtbij de walvishaaien zouden komen, ze ons onmiddellijk het water uitstuurden. We waren blij om te zien dat, toen één van de snorkelaars deze regels verbrak, hij direct het water uit werd gestuurd.
De walvishaaien zelf waren ongelooflijk. Ze naderden langzaam om gevoerd te worden en zogen de kleine visjes uit het water, gewoon voor onze neus. Soms horizontaal, soms verticaal gepositioneerd. Het was fantastisch om te zien.

We hoorden verhalen dat de walvishaaien verschrikkelijke verwondingen oplopen door de boten, maar de bootjes hier hebben geen motoren en de enige verwonding die we zagen was het puntje van de staart dat miste. Het is zeer onwaarschijnlijk dat dit veroorzaakt is door een propeller. We hoorden verhalen dat toeristen de walvishaaien vastgrepen en er zelfs op gingen rijden, maar dit was totaal niet onze ondervinding. We hoorden ook verhalen dat de walvishaaien de plek nooit meer verlieten, maar ze zijn vrij om te komen en te gaan wanneer ze willen. De meesten blijven een paar dagen en vertrekken dan weer. Er is maar één individuele walvishaai (van de honderd) die hier al meer dan 300 dagen rondzwemt – een heel zeldzaam geval.

Zoals met veel ‘shark-feeding programs’, maakt men zich zorgen dat we het gedrag van de haaien beïnvloeden, omdat ze gevoerd worden. Er is een onderzoeksorganisaties in Oslob: LAMAVE, die een database van walvishaaien-ID’s hebbben, zodat ze kunnen monituren welke individuelen er langskomen en voor hoe lang. De onderzoekers van deze organisatie zijn iedere dag in het water te vinden.

Walvishaaien zijn een trekkende soort en volgen hun voedsel over de hele wereld. LAMAVE heeft ontdekt dat er maar een paar walvishaaien langer blijven dan ‘normaal’ – hun gedrag is dus veranderd.
Echter, de meeste dieren blijven maar een korte periode en zwemmen daarna verder. Natuurlijk kan het zijn dat de walvishaaien andere boten, buiten dit beschermde gebied, verwarren met potentiële voedselbronnen en daarom in de toekomst vatbaarder zijn voor verwondingen door een propeller.
We hebben één snorkelsessie gedaan en hebben geen slecht gedrag van de snorkelaars gezien, afgezien van die ene, die al snel werd aangepakt – we hopen dat de bedenkingen van mensen hierdoor afnemen.